Working Class Revolution :”श्रमिक क्रांती म्हणजे काय? – मार्क्सवादी स्पष्टीकरण”

Working Class Revolution Marxist Perspective

दिनांक १४ जुलै २०२५ | लेख |

Working Class Revolution: “श्रमिक क्रांती म्हणजे काय? – भांडवलशाहीतील शोषणाविरुद्ध कामगार वर्गाने उभारलेली क्रांती म्हणजे श्रमिक क्रांती. मार्क्सवादी दृष्टिकोनातून त्याचे अर्थ, कारणे आणि परिणाम जाणून घ्या.”

🔻 प्रस्तावना—-

“मजूर वर्गाने आपले बंधन स्वतः तोडून टाकले पाहिजे.”
– हे वाक्य म्हणजे श्रमिक क्रांती या संकल्पनेचा मूळ हेतू.
भांडवलशाही व्यवस्थेत कामगार वर्गाचे शोषण हे ठरलेले असते, आणि त्या शोषणाविरुद्ध उठून उभे राहणे म्हणजेच श्रमिक क्रांती.
या क्रांतीमागे सामाजिक समता, श्रमाचा सन्मान आणि आर्थिक न्याय यांचा गहिरा हेतू असतो.

🔻 १. श्रमिक क्रांती म्हणजे काय?—-

🛠️ परिभाषा:

“श्रमिक क्रांती” म्हणजे –
शोषण, विषमता, अन्यायाविरुद्ध मजूर वर्गाचा संघटित आणि क्रांतिकारी उठाव.

🎯 उद्दिष्ट:

👉 भांडवलशाही व्यवस्थेचे उच्चाटन

👉 उत्पादनाचे साधन सामूहिक मालकीत आणणे

👉 कामगार वर्गाची सत्ता स्थापन करणे

🔻 २. श्रमिक क्रांतीची आवश्यकता का निर्माण होते?

❌ शोषण:

👉 कामगार वर्गाच्या श्रमाचे पूर्ण मूल्य भांडवलदार मिळवतात

👉 कामाच्या तुलनेत कमी वेतन, वाढता ताण

❌ असमानता:

👉 आर्थिक व सामाजिक असमतोल

👉 अल्पसंख्यांक वर्गाकडे जास्त संपत्ती, बहुसंख्यांक वंचित

❌ निर्णयात सहभागी नसणे:

👉 राज्य व निती ठरवणाऱ्यांमध्ये मजुरांचा अभाव

➡️ ही सर्व कारणे क्रांतीची जमीन तयार करतात

🔻 ३. मार्क्सवादी दृष्टिकोन—

कार्ल मार्क्स यांच्या मते:

“शोषण करणारा वर्ग केव्हाही शांततेने सत्ता सोडत नाही – त्याला सत्ता काढून घ्यावी लागते.”

📌 ३.१ क्रांती ही ऐतिहासिक गरज—

👉 वर्ग संघर्षाचा शेवट क्रांतीत होतो

👉 क्रांतीमुळेच समाज नव्याने रचला जातो

📌 ३.२ कामगार वर्ग हाच नवा पुढारी वर्ग:

👉 मार्क्सच्या दृष्टिकोनात, मजूर वर्ग सत्तेवर आला की समता प्रस्थापित होईल

🔻 ४. इतिहासातील श्रमिक क्रांतीचे उदाहरणे–

🇷🇺 रशियन क्रांती (1917):

👉 भांडवलशाही आणि झारशाहीविरुद्ध श्रमिक चळवळ

👉 लॅनिनच्या नेतृत्वाखाली कम्युनिस्ट सत्ता

👉 उत्पादनावर मजुरांचे नियंत्रण

🇨🇳 चीनची क्रांती (1949):

👉 माओ त्से तुंगच्या नेतृत्वाखाली मजूर व शेतकरी वर्गाची सत्ता

👉 सामूहिक शेती आणि संपत्तीचे वाटप

🇨🇺 क्युबा क्रांती (1959):

👉 फिडेल कॅस्ट्रो आणि चे ग्वेरा यांच्या नेतृत्वाखाली

👉 साम्राज्यवादी शक्तींविरुद्ध श्रमिक सत्ता स्थापन

🔻 ५. भारतात श्रमिक चळवळी—

🧭 स्वातंत्र्यपूर्व काळ:

• 1920: ऑल इंडिया ट्रेड युनियन काँग्रेस (AITUC) ची स्थापना

• अनेक कामगार संप, लढे, मागण्यांचे आंदोलन

🧭 स्वातंत्र्यानंतर:

• इंटक, सीटू, एचएमएस सारख्या संघटनांची वाढ

• वेतनवाढ, कामाचे तास, निवृत्ती लाभ यासाठी संघर्ष

📢 अलीकडील चळवळी:

✅ कामगार कायदे बदलांविरोधातील आंदोलन

✅ कंत्राटी कामगारांच्या सुरक्षा, विमा, वेतनासाठी लढा

✅ शेतकरी आणि मजूर एकत्रित संघर्ष

🔻 ६. श्रमिक क्रांती आणि लोकशाही—

🟢 लोकशाही मार्ग:

👉 कामगार संघटनांतून दबाव

👉 संसदीय मार्गातून डावे पक्ष

👉 शांततामय आंदोलने

🔴 क्रांतिकारी मार्ग:

• थेट संघर्ष, संप, सिव्हिल नाफरमानी

• ऐतिहासिक दृष्टिकोनातून काही वेळा हिंसक आंदोलन

➡️ मार्क्सवादी दृष्टिकोनात, मार्ग कोणताही असो, उद्दिष्ट हाच – कामगार वर्गाचा अधिकार

🔻 ७. आजच्या काळात श्रमिक क्रांतीचा अर्थ—-

👉 आज “क्रांती” ही बंदुकीने नवे राज्य घडवणे नसून,
आर्थिक समतेसाठी, कामगारांच्या हक्कासाठी आणि भांडवलशाहीविरोधात संघटित लढा देणे हेच त्याचे रूप आहे.

उदाहरणे:

👉 Gig Economy (Swiggy, Zomato, Ola) मधील कामगारांचा संघर्ष

👉 Amazon, Apple मध्ये युनियन स्थापनेसाठी प्रयत्न

👉 भारतात श्रमिकांच्या सोशल सिक्युरिटीसाठी ऑनलाईन मोहिमा

🔻 निष्कर्ष—-

श्रमिक क्रांती म्हणजे केवळ भूतकाळातील क्रांती नसून,
आजही समाजात परिवर्तन घडवण्यासाठी आवश्यक असलेली शक्ती आहे.
मार्क्सवादी विचार आपल्याला शिकवतात की,

“केवळ शोषण समजून घेऊन चालणार नाही, त्याविरोधात संघटित होऊन लढले पाहिजे.”

अधिक अभ्यासासाठी भेट द्या खालील संकेतस्थळांना••••

🔗 

1.https://en.wikipedia.org/wiki/Labour_movement

2. https://www.marxists.org/

3.https://www.youtube.com/watch?v=0d7c6M24nOQ (Labour movements explained – YouTube) 

सत्यशोधक न्युजचे या विषयावर लेख वाचा खालील लिंकवर क्लिक करून ••••

What is Marxism ? ‘मार्क्सवाद’ म्हणजे काय? – मराठीतून सविस्तर माहिती !

Who was Karl Marx? : कार्ल मार्क्स कोण होते? – जीवन, संघर्ष आणि वैचारिक वारसा”

Class Struggle: वर्ग संघर्ष – मार्क्सवादी दृष्टिकोनातून स्पष्टीकरण 

About The Author

Dr.Nitin Pawar

डॉ. नितीन पवार (D.M.S. – Management)
पत्रकार, संपादक, लेखक, ब्लॉगर व मानव अधिकार कार्यकर्ते.
शिरूर (पुणे) येथील रहिवासी.
सत्य, निष्पक्ष आणि समाजाभिमुख पत्रकारितेद्वारे ग्रामीण भागाचा आवाज बुलंद करण्यासाठी कार्यरत.
📧 np197512@gmail.com | 🌐 www.shirurnews.com

See author's posts