Media Protection Act – Maharashtra, 2017: पत्रकारांवर हल्ला केला तर काय शिक्षा होते?

Media Protection Act – Maharashtra, 2017 : पत्रकारांना काम करताना कोनत्या अडचणी येतात?

Satyashodhak News Report:12 May 2025-

Media Protection Act – Maharashtra, 2017; महाराष्ट्र सरकारने पत्रकारांच्या सुरक्षिततेसाठी “महाराष्ट्र मीडिया पर्सन्स अँड मीडिया इन्स्टिट्यूशन्स (प्रिव्हेन्शन ऑफ व्हायलन्स अँड डॅमेज अॉर लॉस टू प्रॉपर्टी) अ‍ॅक्ट, 2017” हा कायदा लागू केला आहे. हा कायदा मीडिया/पत्रकार प्रतिनिधींवर होणाऱ्या हिंसाचाराला प्रतिबंध घालण्यासाठी बनवण्यात आलेला कायदा आहे.

या कायद्याचे संक्षिप्त नाव—-

मीडिया संरक्षण कायदा – 2017 (Media Protection Act – Maharashtra, 2017)

कायद्यानुसार पत्रकारांना संरक्षण काय आहे?

1. पत्रकार किंवा मीडियावरील कोणत्याही प्रकारचा हल्ला हा “गुन्हा” मानला आहे
पत्रकारांवर झालेला हल्ला, धमकी किंवा त्यांची संपत्ती (उदा. कॅमेरा, व्हेईकल, ऑफिस) फोडणे हे गुन्हेगारी कृत्य मानले गेले आहे .
2. हल्लेखोरावर त्वरित पोलिस कारवाई होते—–
या कायद्यानुसार पिडीत पत्रकाराने एफआयआर नोंदवणं बंधनकारक आहे.
पोलिसांना हल्लेखोराला ताबडतोब अटक करावी लागते.

3. शिक्षेचा प्रकार—

✅ हल्लेखोराला ३ वर्षांपर्यंत तुरुंगवास होऊ शकतो.
✅ हल्लेखोरावर ५०,000 पर्यंतचा दंड होऊ शकतो.
✅ पत्रकाराच्या संपत्तीचे नुकसान केले तर नुकसानीच्या दुप्पट रक्कम भरपाई म्हणून वसूल केली जाऊ शकते.
✅ संपत्तीची नुकसान भरपाईसह वसूली हल्लेखोराकडुन केली जाते.
✅ जर कोणत्याही मिडिया हाऊस किंवा पत्रकाराची वस्तू फोडली तर आरोपीकडून तिची किंमत व त्याहूनही अधिक भरपाई वसूल केली जाते.

Media Protection Act – Maharashtra, 2017: कायद्यांतर्गत संरक्षित कोण?—

✅ प्रिंट मीडिया, इलेक्ट्रॉनिक मीडिया, ऑनलाईन न्यूज पोर्टल्सचे प्रतिनिधी, कॅमेरामन, रिपोर्टर यांचा यामधे समावेश आहे.
✅ संपादक, यांच्यासह मीडिया इन्स्टिट्यूशन्स (जसे: ऑफिसेस, वाहनं) या सर्वांचाही यामधे समावेश आहे.

Media Protection Act –Maharashtra, 2017 कायद्याच्या अंमलबजावणीसाठी आवश्यक सल्ला—-

1. तुमचे प्रेस कार्ड नेहमी तयार ठेवा – अधिकृत ओळखपत्र असल्यास तुमचं पत्रकारत्व कायद्यानं सिद्ध करता येतं.
2. घटना घडल्यानंतर २४ तासांच्या आत पोलिसांत तक्रार करावी.
3. CCTV फुटेज, फोटो, व्हिडीओ ,साक्षीदार असे पुरावे जमा करुन ठेवावेत.
4. पत्रकार संघटना किंवा वकील यांचं पाठबळ घ्यावे.

उपयुक्त संदर्भ/लिंक्स (माहितीसाठी):

✅ शासनाचा अधिकृत कायदा (2017):
https://www.indiacode.nic.in (येथे कायद्याचा मजकूर उपलब्ध आहे)
✅तुम्हाला कायद्यानुसार तक्रार दाखल करण्यासाठी मदतीची आवश्यकता आहे का?असल्यास ✅संपर्क-7776033958/9529913558
पत्रकाराची खालीलप्रमाणे 10 प्रमुख कामे (कर्तव्ये) असतात:

1. बातम्या संकलन करणे – घटनास्थळी जाऊन किंवा विविध स्त्रोतांमधून माहिती गोळा करणे.

2. तपासणी करणे (फॅक्ट चेकिंग) – मिळालेली माहिती खरी आहे की नाही हे पडताळून पाहणे.

3. लेखन करणे – बातम्या, लेख, मुलाखती किंवा रिपोर्ट्स प्रभावीपणे लिहिणे.

4. मुलाखती घेणे – संबंधित व्यक्ती, अधिकारी, तज्ज्ञ यांची माहिती घेण्यासाठी मुलाखती घेणे.

5. फोटो आणि व्हिडीओ संकलन – बातमीसाठी आवश्यक असलेल्या दृश्य माध्यमांचा वापर करणे.

6. समाजप्रबोधन करणे – समाजातील चुकीच्या गोष्टी, समस्या उजेडात आणून लोकांमध्ये जागरूकता निर्माण करणे.

7. तटस्थता राखणे – कोणत्याही राजकीय, सामाजिक किंवा आर्थिक दबावाखाली न येता निष्पक्ष वृत्तांकन करणे.

8. वेळेवर बातमी देणे – घडलेल्या घटनेची माहिती लवकरात लवकर लोकांपर्यंत पोहोचवणे.

9. ऑनलाईन व सोशल मीडियावर सक्रीय राहणे – डिजिटल युगात सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्म्सवरून बातम्या व माहिती शेअर करणे.

10. जनतेचे प्रतिनिधित्व करणे – लोकांच्या समस्या, भावना, अपेक्षा शासन व प्रशासनापर्यंत पोहोचवणे.

Top 10 भारतीय पत्रकारांची नावे (2025 पर्यंत सादर)

1. रवीश कुमार – माजी NDTV पत्रकार, मॅगसेसे पुरस्कार विजेते, टीव्ही पत्रकारिता आणि समाजभानासाठी प्रसिद्ध.

2. राजदीप सरदेसाई – इंडिया टुडे ग्रुपचे वरिष्ठ संपादक, राजकीय विश्लेषणासाठी ओळखले जातात.

3. बर्खा दत्त – स्वतंत्र पत्रकार, Mojo Story संस्थापक, युद्ध आणि आपत्ती क्षेत्रातील रिपोर्टिंगसाठी प्रसिद्ध.

4. अर्नब गोस्वामी – Republic Media चे संस्थापक, आक्रमक डिबेट शैलीसाठी प्रसिद्ध.

5. फय्याज अहमद डार – काश्मीरमधील पत्रकार, शांततेसाठी आणि ग्राउंड रिपोर्टिंगसाठी ओळख.

6. पुण्य प्रसून वाजपेयी – आजतक, NDTV, आणि अन्य संस्थांमधून काम केलेले वरिष्ठ पत्रकार.

7. निखिल वागळे – मराठी पत्रकार, संपादक, आणि सामाजिक विषयांवर धारदार मत मांडणारे.

8. शेकर गुप्ता – The Print चे संस्थापक, पूर्वी Indian Express चे संपादक, धोरण व राजकारणावर सखोल विश्लेषक.

9. सिद्धार्थ वरदराजन – The Wire चे सह-संस्थापक, सत्यशोधक पत्रकारितेसाठी प्रसिद्ध.

10. सागरिका घोष – वरिष्ठ पत्रकार, लेखक, CNN-IBN व अन्य माध्यमांतून कामगिरी केलेली.

भारतातील Top 10 न्यूज चॅनेल्स (TV News Channels):

1. Aaj Tak – हिंदीतील सर्वात लोकप्रिय न्यूज चॅनेल.

2. Republic TV – इंग्रजीमध्ये सर्वाधिक TRP असलेला चॅनेल.

3. NDTV India / NDTV 24×7 – विश्वासार्ह आणि अभ्यासपूर्ण रिपोर्टिंगसाठी प्रसिद्ध.

4. Zee News – हिंदीतील एक जुना आणि मोठा न्यूज नेटवर्क.

5. India Today – इंग्रजीतील प्रतिष्ठित आणि उच्च दर्जाचा न्यूज चॅनेल.

6. ABP News – व्यापक हिंदी प्रेक्षकांसाठी.

7. News18 India – नेटवर्क18 अंतर्गत, विविध भाषांमध्ये न्यूज सेवा.

8. TV9 Bharatvarsh – झपाट्याने लोकप्रिय होणारा हिंदी न्यूज चॅनेल.

9. Times Now – इंग्रजीतील आक्रमक राजकीय विश्लेषणासाठी ओळखले जातो.

10. Mirror Now – नागरी प्रश्नांवर लक्ष केंद्रित करणारा इंग्रजी चॅनेल.

भारतातील Top 10 वर्तमानपत्रे (Newspapers):

1. The Times of India – इंग्रजीतील सर्वात वाचले जाणारे दैनिक.

2. Dainik Bhaskar – हिंदीतील सर्वाधिक खप असलेले दैनिक.

3. Dainik Jagran – हिंदीतील लोकप्रिय व मोठे नेटवर्क.

4. The Hindu – दक्षिण भारतात आणि अभ्यासकांमध्ये लोकप्रिय.

5. Indian Express – तपासणी पत्रकारितेसाठी प्रसिद्ध.

6. Lokmat – महाराष्ट्रातील सर्वात मोठे मराठी दैनिक.

7. Sakal – मराठीतील जुने व प्रतिष्ठित दैनिक.

8. Hindustan Times – इंग्रजीतील आणखी एक मुख्य प्रवाहातील पेपर.

9. Amar Ujala – हिंदी भाषिक प्रांतांत प्रसिद्ध.

10. Eenadu – तेलुगु भाषेतील आघाडीचे वर्तमानपत्र.

भारतातील Top 10 न्यूज पोर्टल्स (Digital News Portals):

1. The Wire – स्वतंत्र आणि तपासणी पत्रकारिता.

2. Scroll.in – विश्लेषणात्मक व अभ्यासपूर्ण बातम्या.

3. News18.com – Network18 चे डिजिटल स्वरूप.

4. NDTV.com – NDTV चे अधिकृत डिजिटल पोर्टल.

5. India Today Digital – बहुभाषिक डिजिटल कव्हरेज.

6. Times Now News – इंग्रजीत वेगवान अपडेटस.

7. Alt News – फॅक्ट चेकिंगसाठी ओळखले जाते.

8. OpIndia – उजव्या विचारसरणीचे प्रतिनिधित्व करणारे पोर्टल.

9. BBC Hindi / BBC India – आंतरराष्ट्रीय दर्जाचे बातमी कव्हरेज.

10. Live Law – कायदेशीर विषयांवर आधारित विश्वसनीय पोर्टल.

खाली भारतात पत्रकारांवर झालेल्या ५ प्रमुख आणि धक्कादायक हल्ल्यांच्या घटना दिल्या आहेत, ज्यांनी देशभरात चिंता आणि संताप व्यक्त केला होता:

१. गौरी लंकेश (२०१७ – बंगळुरू, कर्नाटक)

घटना: प्रखर विचारसरणी आणि धर्मांधतेविरोधात लेखन करणाऱ्या गौरी लंकेश यांची त्यांच्या घराबाहेर गोळ्या झाडून हत्या झाली.
परिणाम: या घटनेने देशभरात खळबळ उडाली. अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याचा प्रश्न ऐरणीवर आला. तपासात काही संशयित अटकेत आहेत.

२. शांतनु भौमिक (२०१७ – त्रिपुरा)

घटना: ‘Dinrat’ या स्थानिक वाहिनीचा रिपोर्टर शांतनु भौमिक यांची आंदोलन कव्हर करत असताना निर्घृण हत्या करण्यात आली.
कारण: राजकीय संघर्षाच्या कव्हरेजदरम्यान टार्गेट केला गेला.

३. रामचंद्र छत्री (२०१८ – ओडिशा)

घटना: खनिज माफियांविरोधात वारंवार रिपोर्टिंग करणाऱ्या रामचंद्र छत्री यांची हत्या करण्यात आली.
परिणाम: पत्रकारांच्या सुरक्षेबाबत गंभीर प्रश्न उपस्थित झाले.

४. तरुण मिश्रा (२०२० – उत्तर प्रदेश)

घटना: Sand mafia वर वारंवार बातम्या करत असताना तरुण मिश्रा यांची गोळ्या झाडून हत्या झाली.
कारण: स्थानिक गुन्हेगारी टोळ्यांच्या कारवायांवर लेखन केल्याने धोक्यात आले.

५. विक्रम जोशी (२०२० – गाझियाबाद, उत्तर प्रदेश)

घटना: आपल्या पुतणीच्या छेडछाडीविरोधात तक्रार दिल्यानंतर पत्रकार विक्रम जोशी यांच्यावर हल्ला झाला आणि काही दिवसांत त्यांचा मृत्यू झाला.
परिणाम: सीसीटीव्ही फुटेजमध्ये हल्लेखोरांचा हिंसाचार स्पष्ट दिसला. मोठा जनक्षोभ झाला.

टीप: अशा घटना भारतात अनेक पत्रकारांसोबत घडतात, विशेषतः जे गुन्हेगारी, भ्रष्टाचार, माफिया किंवा राजकारणावर धारधार रिपोर्टिंग करतात.

खाली पत्रकारिता, बातम्यांचे विश्लेषण आणि फॅक्ट-चेकिंगसाठी उपयुक्त ३ मोफत (free) Links सुचवले आहेत, ते आपण ब्लाऊज करुन आणखीन माहिती मिळवुन शकता-

1. [Press Freedom Index – Reporters Without Borders (RSF)]

Link: https://rsf.org/en/index
वापर: जगातील विविध देशांमधील पत्रकारितेची स्वातंत्र्यस्थिती समजण्यासाठी.

2. [Alt News – Fact Checking Portal (India)]

Link: https://www.altnews.in
वापर: अफवा, चुकीच्या बातम्या आणि फेक न्यूजचे विश्लेषण.

3. [The Wire – Independent Journalism Portal]

Link: https://thewire.in
वापर: स्वतंत्र, अभ्यासपूर्ण आणि संशोधनाधारित बातम्यांसा—

पत्रकार संबंधित FAQs आणि उत्तरं—-

1. प्रश्न: पत्रकार म्हणजे कोण?
उत्तर: पत्रकार हा तो व्यक्ती असतो जो समाजातील घडामोडी, घटना, माहिती शोधून ती निष्पक्षपणे जनतेपर्यंत पोहोचवतो.

2. प्रश्न: पत्रकार काय काम करतो?
उत्तर: बातम्या गोळा करणे, फॅक्ट चेक करणे, लेख लिहिणे, मुलाखती घेणे, फोटो/व्हिडीओ संकलन, समाजप्रबोधन करणे ही त्याची प्रमुख कामे आहेत.

3. प्रश्न: चांगला पत्रकार होण्यासाठी काय लागते?
उत्तर: उत्तम निरीक्षणशक्ती, लेखनकौशल्य, प्रामाणिकपणा, धाडस, आणि तटस्थता या गुणांची आवश्यकता असते.

4. प्रश्न: पत्रकारितेत कोणते धोके असतात?
उत्तर: धमक्या, मानसिक ताण, सामाजिक दबाव, आणि अनेकदा जीवाला धोका ही पत्रकारितेतील जोखमी असतात.

5. प्रश्न: पत्रकारिता शिकण्यासाठी कोणते कोर्सेस उपलब्ध आहेत?
उत्तर: बी.जे.एम.सी. (BJMC), एम.जे. (MJ), पत्रकारिता व जनसंपर्कातील डिप्लोमा कोर्सेस, मास कम्युनिकेशन इत्यादी.

6. प्रश्न: पत्रकारितेचे प्रकार कोणते आहेत?
उत्तर: छायाचित्र पत्रकारिता, टीव्ही पत्रकारिता, रेडिओ पत्रकारिता, ऑनलाइन पत्रकारिता, अन्वेषणात्मक पत्रकारिता, आणि संपादकीय पत्रकारिता.

7. प्रश्न: पत्रकार किती पगार कमवतो?
उत्तर: अनुभव, पद, माध्यमप्रकार आणि संस्थेवर अवलंबून पगार वेगळा असतो. सुरुवातीला ₹15,000–₹25,000 पर्यंत पगार मिळतो.

8. प्रश्न: पत्रकार म्हणून करिअरमध्ये वाढीच्या संधी आहेत का?
उत्तर: होय, अनुभवानुसार रिपोर्टर ते संपादक, अँकर, मीडिया मॅनेजर, किंवा स्वतंत्र पत्रकार होण्यापर्यंत अनेक संधी असतात.

9. प्रश्न: पत्रकाराने कोणते मूल्ये पाळावीत?
उत्तर: सत्य, निष्पक्षता, जबाबदारी, गोपनीयता राखणे आणि लोकहिताची भावना ही पत्रकाराची मूल्यं असावीत.

10. प्रश्न: पत्रकारिता समाजासाठी का महत्त्वाची आहे?
उत्तर: पत्रकारिता ही लोकशाहीचा चौथा स्तंभ आहे. ती लोकांना माहिती देते, प्रश्न उचलते आणि सत्ताधाऱ्यांना जबाबदार बनवते.

लेखक – डॉ.नितीन पवार, संपादक, सत्यशोधक न्युज, शिरुर/पुणे.

About The Author

Dr.Nitin Pawar

डॉ. नितीन पवार (D.M.S. – Management)
पत्रकार, संपादक, लेखक, ब्लॉगर व मानव अधिकार कार्यकर्ते.
शिरूर (पुणे) येथील रहिवासी.
सत्य, निष्पक्ष आणि समाजाभिमुख पत्रकारितेद्वारे ग्रामीण भागाचा आवाज बुलंद करण्यासाठी कार्यरत.
📧 np197512@gmail.com | 🌐 www.shirurnews.com

See author's posts