Contents
- 1 What is Marxism ? ‘मार्क्सवाद’ म्हणजे काय? – मराठीतून सविस्तर माहिती !
What is Marxism ? ‘मार्क्सवाद’ म्हणजे काय? – मराठीतून सविस्तर माहिती !
What is Marxism ?
दिनांक १४ जुलै २०२५ | लेख |
What is Marxism ? : “मार्क्सवाद म्हणजे काय? – कार्ल मार्क्स यांच्या विचारसरणीवर आधारित हा सिद्धांत समाजातील वर्ग संघर्ष, आर्थिक शोषण आणि श्रमिक हक्कांवर प्रकाश टाकतो. हा लेख नवशिक्यांसाठी सोप्या मराठीत.”
🔻 प्रस्तावना—-
“सर्व देशांच्या कामगारांनो, एकत्र या!”
या घोषणेने जगभरातील राजकीय आणि सामाजिक विचारप्रवाहात क्रांती घडवून आणली. ही घोषणा होती कार्ल मार्क्स या जर्मन विचारवंताची, ज्यांनी मार्क्सवाद या विचारसरणीची मांडणी केली.
पण खरंच, “मार्क्सवाद म्हणजे काय?” हे प्रश्न अनेक नवशिक्यांच्या मनात निर्माण होतो. चला, सविस्तर आणि समजण्यास सोप्या भाषेत याची उकल करूया.
🔻 १. मार्क्सवादाचा उगम—
मार्क्सवाद ही विचारसरणी कार्ल मार्क्स (1818–1883) यांनी मांडलेली आहे. त्यांच्या सहकाऱ्यांपैकी मुख्य म्हणजे फ्रेडरिक एंगेल्स.
त्यांनी The Communist Manifesto (1848) आणि Das Kapital या ग्रंथांद्वारे जगाला एक नवा दृष्टीकोन दिला.
🔻 २. मार्क्सवादाची मूलभूत तत्त्वे—
🟥 २.१ वर्ग संघर्ष (Class Struggle)
👉 समाज हा मुख्यतः दोन वर्गांमध्ये विभागलेला असतो:
भांडवलदार वर्ग (Bourgeoisie) – मालक वर्ग
मजूर वर्ग (Proletariat) – काम करणारा वर्ग
हे दोन्ही वर्ग एकमेकांशी संघर्षरत असतात कारण भांडवलदार वर्ग हा मजुरांच्या श्रमाचा शोषण करून नफा कमावत असतो.
🟥 २.२ ऐतिहासिक भौतिकवाद—- (Historical Materialism)
मार्क्स यांच्या मते, इतिहास हा आर्थिक संबंधांवर आणि उत्पादनाच्या साधनांवर आधारित असतो.
राज्यव्यवस्था, धर्म, संस्कृती यांचे मूळ हे आर्थिक घटकांमध्ये आहे.
🟥 २.३ उत्पादनाचे साधन (Means of Production)—-
कोणत्याही समाजात जो उत्पादनावर नियंत्रण ठेवतो, तोच सत्तेवर असतो.
मार्क्सचे मत होते की उत्पादनाची साधने सर्वांची असावीत, म्हणजे शोषण टळेल.
🔻 ३. भांडवलशाहीवरील टीका—
❌ शोषण:
भांडवलशाहीत मजुराला कामाचे पूर्ण मूल्य मिळत नाही, तर नफ्यासाठी त्याचे शोषण होते.
❌ असमानता:
अल्पसंख्य मालक वर्ग संपत्ती आणि संसाधनांवर नियंत्रण ठेवतो, बाकी बहुसंख्य जनतेला उपेक्षा सहन करावी लागते.
🔻 ४. मार्क्सवादाचे उद्दिष्ट—
👉 मार्क्सवाद एक केवळ तत्त्वज्ञान नाही, तर तो कार्यान्वित करण्याचा विचार आहे.
त्याचे मुख्य उद्दिष्ट:
✅ श्रमिकांची सत्ता प्रस्थापित करणे
✅ समाजवादी आणि शेवटी साम्यवादी राज्यव्यवस्था आणणे
✅ सर्वांसाठी समता, न्याय आणि शोषणमुक्त जीवन
🔻 ५. मार्क्सवादाचे जागतिक प्रभाव—
👉 रशियन क्रांती (1917): मार्क्सवादी तत्वांवर आधारित, लॅनिनच्या नेतृत्वाखाली झाली.
👉 चीन, क्युबा, व्हिएतनाम यासारख्या देशांतही मार्क्सवाद प्रभावशाली ठरला.
👉 आधुनिक समाजशास्त्र, अर्थशास्त्र, साहित्य, शिक्षण या क्षेत्रांवरही त्याचा प्रभाव आहे.
🔻 ६. आजच्या भारतात मार्क्सवाद—
• डावे पक्ष: CPI, CPI(M), इ. मार्क्सवादी विचारांवर आधारित आहेत.
• कामगार संघटना, आंदोलने, शेती सुधारणा यामध्येही मार्क्सवादी विचार प्रभावी आहेत.
• शेतकरी आंदोलन, मजूर आंदोलनांमध्ये आजही हे विचार प्रतिबिंबित होतात.
🔻 निष्कर्ष—-
मार्क्सवाद म्हणजे एक क्रांतिकारी दृष्टीकोन – जो समाजातील असमानता, शोषण, अन्याय यांना संपवण्याची इच्छा बाळगतो.
जरी काळ बदलला असला, तरीही मार्क्सवादी विचार आजही सामाजिक परिवर्तनासाठी प्रेरणादायी आहेत.
अधिक अभ्यासासाठी भेट द्या खालील संकेतस्थळावर *****
1. Wikipedia – Marxism (English):
🔗 https://en.wikipedia.org/wiki/Marxism
➡️ मूलभूत माहिती, सिद्धांत आणि जागतिक प्रभाव.
2. Wikipedia – कार्ल मार्क्स (मराठी):
🔗 https://mr.wikipedia.org/wiki/कार्ल_मार्क्स
➡️ कार्ल मार्क्स यांचे जीवन, तत्त्वज्ञान व कार्य.
3. Marxists Internet Archive – Marx’s Writings (English):
🔗 https://www.marxists.org/archive/marx/
➡️ Marx यांच्या मूळ लेखनाचा संग्रह.
4. YouTube – What is Marxism? (CrashCourse style video):
🔗 https://www.youtube.com/watch?v=fSQgCy_iIcc
➡️ सुलभ पद्धतीने Marxism समजावणारा इंग्रजी व्हिडीओ.
5. लोकसत्ता लेख – मार्क्सवाद आणि आजचा काळ (मराठी):
🔗 https://www.loksatta.com/vishesh-news/marxism-and-modern-india-article
➡️ भारतातील मार्क्सवादाचा समकालीन संदर्भ.
“सत्यशोधक न्युज” च्या आणखीन बातम्या व लेख वाचा खालील लिंकवर क्लिक करून •••
ChatGPT म्हणजे काय? ५ सोप्या शब्दांत समजून घ्या आणि वापरणं सुरू करा!”
About The Author
2 thoughts on “What is Marxism ? ‘मार्क्सवाद’ म्हणजे काय? – मराठीतून सविस्तर माहिती !”